ستون

وقت نماز ظهر و عصر

وقت نماز ظهر و عصر

مسأله 672ـ وقت نماز ظهر و عصر از اوّل ظهر شرعى (یعنى مایل شدن خورشیداز وسط آسمان به سوى مغرب) تا هنگام غروب آفتاب است و بهترین راه براى پى بردن به دخول وقت ظهر استفاده از شاخص است و آن این است که قطعه چوب صاف یا میله اى را در زمین هموار بطور عمودى فرو کند، صبح که خورشید بیرون مى آید سایه آن به طرف مغرب مى افتد و هر چه آفتاب بالا آید این سایه کم مى شود، هنگامى که سایه به آخرین درجه کمّى رسید موقع ظهر است و همین که رو به زیادى گذارد و سایه به سوى مشرق برگشت اوّل وقت نماز ظهر و عصر است، البتّه در بعضى از شهرها مثل مکّه در بعضى از روزهاى سال هنگام ظهر سایه بکلّى از بین مى رود و آفتاب کاملاً عمودى مى تابد، در این گونه مناطق موقعى که مجدّداً سایه پیدا شد وقت نماز ظهر و عصر شده است.(2)

مسأله 673ـ نمازهاى ظهر و عصر هر کدام «وقت مخصوص» و «وقت مشترکى» دارد: وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر است تا موقعى که به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد و وقت مخصوص نماز عصر موقعى است که به اندازه خواندن یک نماز به غروب باقى مانده باشد و اگر کسى تا این موقع نماز ظهر را نخوانده نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند و ما بین این دو، وقت مشترک نمازظهر و عصراست.

مسأله 674ـ هرگاه پیش از خواندن نماز ظهر سهواً مشغول خواندن نماز عصر شود و در بین متوجّه گردد، چنانچه در وقت مشترک باشد باید عدول کند، یعنى نیّت خود را به نماز ظهر برگرداند و قصد کند آنچه خوانده نماز ظهراست و به همین ترتیب آن را ادامه دهد و بعد از آن که نماز را تمام کرد نماز عصر را بخواند و اگر در وقت مخصوص ظهر باشد نماز او باطل است و باید نماز را به نیّت ظهر از سر بگیرد.

وقت نماز مغرب و عشا

مسأله 675ـ مغرب موقعى است که قرص آفتاب در افق پنهان شود و احتیاط آن است که صبر کند تا سرخى طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا مى شود از بالاى سر بگذرد و به طرف مغرب برگردد، هنگام مغرب وقت نماز مغرب و عشا وارد مى شود و تا نیمه شب ادامه دارد.

مسأله 676ـ نماز مغرب و عشاء نیز هر کدام وقت مخصوص و وقت مشترکى دارند، وقت مخصوص نماز مغرب از اوّل مغرب است تا به اندازه سه رکعت و اگر کسى مسافر باشد و تمام نماز عشا را در این وقت بخواند باطل است، هرچند از روى سهو باشد. و وقت مخصوص نماز عشا موقعى است که به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب باقى مانده باشد و اگر کسى عمداً تا این موقع نماز مغرب را تأخیر اندازد باید اوّل نماز عشا را بخواند و بعد نماز مغرب را قضا کند و در میان این دو، وقت مشترک است، اگر کسى در این وقت اشتباهاً نماز عشا را قبل از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز متوجّه شود، نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعداً به جا آورد.

مسأله 677ـ وقت مخصوص و مشترک که معنى آن در مسأله پیش گفته شد براى اشخاص فرق مى کند مثلاً براى مسافر در مورد نماز ظهر و عصر و عشا به اندازه دو رکعت است و براى حاضر به اندازه خواندن چهاررکعت.

مسأله 678ـ هرگاه از روى غفلت یا فراموشى شروع به نمازعشا کند و در اثنا بفهمد که نماز مغرب را نخوانده باید نیّت را به نماز مغرب برگرداند، مگر این که وارد رکوع رکعت چهارم شده باشد که در این صورت عدول جایز نیست و باید ادامه دهد و نماز مغرب را بعد به جا آورد.

مسأله 679ـ آخر وقت نماز عشا نصف شب است و احتیاط واجب آن است که شب را از اوّل غروب آفتاب تا اذان صبح حساب کند ولى براى نماز شب و مانند آن تا اوّل آفتاب حساب کند.

مسأله 680ـ هرگاه عمداً نماز مغرب و عشا را تا نصف شب نخواند وقت آن گذشته و باید قضا کند، امّا اگر به واسطه عذرى نخوانده باشد باید تا قبل از نماز صبح به جا آورد و نماز او ادا است.

وقت نماز صبح

مسأله 681ـ وقت اذان صبح (براى نماز و روزه) در شبهاى مهتابى و غیر مهتابى یکسان است و معیار، ظاهر شدن نور شفق در افق است، هرچند بر اثر تابش مهتاب نمایان نباشد، و وقت نماز صبح از اوّل طلوع فجر صادق است تا طلوع آفتاب و فجر صادق سپیده صبح است که در افق پهن مى شود و بهتر است نماز صبح را قبل از روشن شدن هوا در همان تاریکى اوّل صبح به جاآورد.

احکام اوقات نماز

مسأله 682ـ هنگامى انسان مى تواند مشغول نماز شود که یقین به داخل شدن وقت پیدا کند، یا لااقل یک مرد عادل خبر از ورود وقت دهد، اذان شخص وقت شناس و مورد اطمینان نیز کافى است و اگر گمان قوى به دخول وقت از راههاى دیگر پیدا کند نیز کفایت مى کند، خواه از روى ساعت صحیح باشد یا غیرآن.

مسأله 683ـ کسانى که به واسطه وجود مانع در آسمان (مانند ابر و غبار) و یا گرفتارى در زندان و یا نداشتن بینایى چشم، نمى توانند یقین به دخول وقت پیدا کنند، چنانچه گمان قوى داشته باشند مى توانند مشغول نماز شوند.

مسأله 684ـ هرگاه مطابق دستورهاى بالا مشغول نماز شود و در بین نماز بفهمد که هنوز وقت داخل نشده، نماز او باطل است، همچنین اگر بعد از نماز بفهمد که تمام نماز را پیش از وقت خوانده باید نماز را اعاده کند، ولى اگر در بین نماز یا بعد از نماز بفهمد وقت داخل شده بود نمازش صحیح است.

مسأله 685ـ هرگاه انسان بر اثر غفلت و فراموشى مشغول نماز شود بى آن که از دخول وقت با خبر گردد چنانچه تمام نمازش در وقت واقع شده باشد صحیح است و اگر همه یا قسمتى از آن پیش از وقت بود نمازش باطل است.

مسأله 686ـ هرگاه بعد از نماز شک کند نماز را در وقت خوانده یا نه، نماز او صحیح است، به شرط آن که هنگام شروع نماز غافل از وقت نباشد ولى اگر در بین نماز شک کند، نماز او باطل است و باید پس از دخول وقت اعاده کند.

مسأله 687ـ در تنگى وقت اگر انجام مستحبّات نماز باعث شود مقدارى از واجبات در خارج وقت واقع گردد باید آن مستحبات را ترک کند (مانند قنوت و اقامه).

مسأله 688ـ کسى که به اندازه یک رکعت نماز وقت دارد باید تمام نماز را به نیّت ادا بخواند، ولى تأخیرانداختن نمازتا این حد حرام است، بنابر این اگر به اندازه پنج رکعت تا مغرب وقت داشته باشد نماز ظهر و عصر را به نیّت ادا بخواند و به همین ترتیب سایر نمازها.

مسأله 689ـ یکى از مستحبات مؤکّد این است که نماز را در اوّل وقت فضیلت آن بخوانند و در روایات راجع به آن بسیار سفارش شده است و هرچه به اوّل وقت فضیلت نزدیکتر باشد بهتر است.

مسأله 690ـ کسانى که داراى عذرى هستند و یقین دارند عذرشان تا آخر وقت برطرف مى شود واجب است صبر کنند و چنانچه یقین داشته باشند عذر باقى مى ماند، صبر کردن واجب نیست، امّا اگر احتمال مى دهند برطرف شود احتیاط واجب آن است که صبر کنند، مگر در مورد تیمّم که مى توانند در چنین صورتى در اوّل وقت نماز بخوانند.

مسأله 691ـ کسى که مسائل نماز یا شکّیات و سهویّات را نمى داند و احتمال مى دهد در نمازش پیش آید باید براى یادگرفتن اینها نماز را از اوّل وقت تأخیر بیندازد، ولى اگر اطمینان دارد که مى تواند نماز را بطور کامل تمام کند جایز است در اوّل وقت مشغول نماز شود.

مسأله 692ـ هرگاه در نماز مسأله اى پیش آید که حکم آن را نمى داند مى تواند به یکى از دو طرفى که احتمال مى دهد به قصد رجاء عمل کند و باید بعد از نماز مسأله را سؤال کند که اگر باطل بوده دوباره بخواند (و احتیاط آن است طرفى را که بیشتر احتمال مى دهد بگیرد).

مسأله 693ـ هرگاه ببیند مسجد نجس شده بهتر این است اوّل مسجد را تطهیر کند بعد نماز بخواند، همچنین اگر طلبکارى ایستاده و طلب خود را مطالبه مى کند، اگر نماز و مقدّمات آن وقت زیادى را بگیرد واجب است اوّل تطهیر مسجد کند و اداء دین نماید بعد نماز بخواند، اگر بر خلاف این دستور عمل کند معصیت کرده ولى نمازش صحیح است و در تنگى وقت، نماز مقدّم است.

مسأله 694ـ مستحبّ است پنج نماز را در پنج وقت به جا آورد، یعنى هرکدام را در وقت فضیلت خود انجام دهد و تنها فاصله دادن به مقدار نافله یا تعقیبات کافى نیست، بلکه معیار همان وقت فضیلت است.

مسأله 695ـ وقت فضیلت نماز ظهر تا موقعى است که سایه شاخص به اندازه خود شاخص شود (منظور سایه اى است که از ظهر به بعد پیدا مى شود) و وقت فضیلت عصر از موقعى که سایه شاخص به اندازه خود آن است تا موقعى که به اندازه دو برابر آن شود و وقت فضیلت نماز مغرب از غروب است تا ناپدید شدن حمره مغربیّه (رنگ سرخى که بعد از غروب آفتاب در مغرب ظاهر مى شود) و وقت فضیلت نماز عشاء از موقعى است که سرخى مزبور ناپدیدمى شود تا یک سوم از شب و وقت فضیلت نماز صبح از اوّل طلوع فجر سپیده صبح است تا موقعى که هوا روشن شود.

منبع : رساله توضیح المسائل آیت الله مکارم شیرازی (مد ظله العالی)