ستون

حضرت على(ع) فرمود: مى‌دانى استغفار چیست؟ باید از کارهاى ناشایست گذشته‌ات پشیمان باشى، تصمیم بگیرى دیگر سراغ کارهاى زشت قبلى نروى، اگر حقى از بندگان خدا برعهده توست ادا کنى، اگر حقى از خدا بر عهده توست آن‌ها را ادا کنى.

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، نماز بهترین اعمال دینی است که اگر قبول درگاه خداوند عالم شود، عبادت‌های دیگر هم قبول می‌شود و اگر پذیرفته نشود اعمال دیگر هم قبول نمی‌شود، همان ‌طور که اگر انسان شبانه‌روزی پنج نوبت در نهر آبی شست‌وشو کند، آلودگی در بدنش نمی‌ماند، نمازهای پنج‌گانه هم انسان را از گناهان پاک می‌کند و سزاوار است که انسان نماز را در اوّل وقت بخواند و کسی که نماز را پست و سبک شمارد مانند کسی است که نماز نمی‌خواند، یکی از سؤالاتی که مطرح می‌شود این است که کسی که تا کنون نماز نخوانده چگونه باید توبه کند؟ حجت‌الاسلام هادی عجمی کارشناسی مرکز تخصصی نماز در جواب این پرسش می‌گوید:

توبه با یک جرقه آغاز مى‌شود، جرقه‌اى که در آغاز تنها یک نقطه نورانى و کوچک در قلب است، امّا به تدریج تمامِ آسمانِ تیره و تاریک قلب را فرا مى‌گیرد. این نقطه نورانىِ سفید، انسان را از گذشته تاریک به آینده روشن مى‌برد. نسبت به گذشته تاریک و سیاه، احساس تلخى، پشیمانى و ندامت مى‌کند و آسمانِ ابر گرفته قلب براى آینده‌اى روشن آماده بارش رحمت الهى مى‌شود.

قرآن، این کتاب نوید بخشِ رحمت، به همه مؤمنان فرمانِ توبه مى‌دهد. در سوره تحریم، آیه 8 مى‌فرماید: «یَأَیهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا تُوبُوا إِلى اللَّهِ تَوْبَةً نَّصوحاً عَسى رَبُّکُمْ أَن یُکَفِّرَ عَنکُمْ سیِّئَاتِکُمْ وَ یُدْخِلَکمْ جَنَّتٍ تجْرِى مِن تحْتِهَا الأَنْهَرُ»(1)؛ اى کسانى‌که ایمان‌آورده‌اید! با اخلاص کامل توبه کنید، باشد که پروردگار از گناهان شما در گذرد و به باغ‌هایى واردتان کند که در آن جویبارهایى جارى است.

حقیقت توبه و استغفار، پشیمانی از گناه گذشته و عزم و تصمیم بر عدم ارتکاب آن در آینده است. اگر این حالت برای کسی پیش آمد، این نشانه توبه واقعی است و پذیرفته شدن توبه واقعی حتمی است، اگر توبه واقعی صورت گیرد، قبولی آن از طرف خداوند قطعی است، چون خداوند فرموده: «وَ هُوَ الَّذِی یقْبَلُ التَّوْبةَ عَنْ عِبادِهِ وَ یعْفُوا عَنِ السَّیئاتِ»(2)؛ او است که توبه را از بندگانش پذیرا می‌‏شود و گناهان را می‏‌بخشد.

روزى حضرت على(ع) مردى را دید که بدون توجّه به شرایط توبه فقط با زبان مى‌گفت: «استغفر الله»، حضرت به او فرمود: مى‌دانى استغفار چیست؟ آنگاه شرایط استغفار را براى او توضیح داد و فرمود:

اوّل: باید از کارهاى ناشایست گذشته‌ات پشیمان باشى؛

دوم: آنکه تصمیم بگیرى دیگر سراغ کارهاى زشت قبلى نروى؛

سوم: اگر حقّى از بندگان خدا برعهده توست (قرضى گرفته‌اى و پس نداده‌اى یا به زور چیزى را از مردم گرفته‌اى و یا...) ادا کنى؛

چهارم: اگر حقى از خدا بر عهده توست (مثلاً نمازهایى از تو قضا شده و نخوانده‌اى) آن‌ها را ادا کنى و....

آنگاه پس از این مراحل با زبان بگویى:«استغفرالله»(3)

پس توبه یک لفظ نیست؛ بلکه یک تحوّل در درون انسان و زندگى او است.

 پس از پیدا شدن حالت توبه و پشیمانى و ندامت از کارهاى ناپسند، چند عمل سزاوار است:

یک - سه روز روزه گرفتن؛ حضرت امام صادق(ع) مى‌‏فرماید: «توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهار شنبه، پنج شنبه و جمعه است».(4)

دو - غسل توبه؛ حضرت رضا(ع) به کسى که مى‌‏خواست از گناه «استماع» غنا توبه کند، فرمود: «فَاغْتَسِلْ وَ صَلِّ مَا بَدَا لَکَ فَلَقَدْ کُنْتَ مُقِیماً عَلَى أَمْرٍ عَظِیم»(5)؛ برخیز و غسل کن و هر چه می‌خواهی نماز بخوان زیرا مداومت بر گناه بزرگی می‌کردی.

سه - خواندن دو یا چهار رکعت نماز؛ امام صادق(ع) مى‌‏فرماید: «هر بنده‌‏اى که گناهى کرد، پس برخیزد و تحصیل طهارت کند (وضو بگیرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نماید، بر خدا است که توبه‌اش را بپذیرد».(6)

چهار - استغفار و خواندن دعاهاى توبه‌‏اى که از ائمه اطهار(ع) وارد شده است؛ خصوصاً دعاهاى صحیفه سجادیه (به خصوص دعاى 31) و نیز مناجات خمسة عشر (به خصوص مناجات اول) و... باید هنگام خواندن دعا، معانى آنها را متذکر باشد و سعى کند که حالش با گفتارش یکى باشد.

بعد از توضیح معنا و شرایط توبه، روشن مى‌شود که جبران گذشته در مورد نمازهاى خوانده نشده، به این است که ما علاوه بر پشیمانى دل، نمازهاى قضا شده را بجا بیاوریم.(7)

*پی‌نوشت‌ها:

1- تحریم (66)، آیه 8

2- شوری (42)، آیه 25

3- نهج‌البلاغه، ص 549

4- وسائل‌‏الشیعه، ج 16، ص 78

5- مستدرک‌‏الوسائل، ج2، ص 512

6- وسائل‏‌الشیعه، ج16، ص 79.

7- در خصوص نحوه بجا آوردن نمازهای قضای زیاد بگونه‌ای که خسته کننده نباشد در فصل «قضای نماز» توضیح داده شده است .