ستون

چکیده:

 

در این مقاله سعی شده  نقش نماز و مسجد در کاهش جرایم اجتماعی و راهکارهای مبارزه با جرایم اجتماعی را بررسی کرده و به رشته تحریر در آورده و بیان نمایم و همچنین علاقه بنده به نقش نماز و مسجد در کاهش جرایم اجتماعی انگیزه بنده را در نوشتن این مقاله بیش از پیش نمود.

 

چکیده:

 در این مقاله سعی شده  نقش نماز و مسجد در کاهش جرایم اجتماعی و راهکارهای مبارزه با جرایم اجتماعی را بررسی کرده و به رشته تحریر در آورده و بیان نمایم و همچنین علاقه بنده به نقش نماز و مسجد در کاهش جرایم اجتماعی انگیزه بنده را در نوشتن این مقاله بیش از پیش نمود.

از نظر بنده از آنجایی که هر چیزی و هر شخصی برای موجودیت خود نیاز به اصالت و مدرک وسندیت دارد و در صورت عدم چنین مدارکی برای اثبات خود فاقد ارزش بوده و به دیناری نمی ارزد,و همیشه برای خود و اطرافیان خود ضرر رسانده و هرج و مرج را در جامع افزایش میدهد, انسان نیز خصوصا انسانی که نام مسلمانی را با خود یدک میکشد نیاز به سند و مدرک برای اثبات  مسلمانی خود دارد و این سند و شناسنامه برای مومن و مسلمان چیزی جز نماز نمی باشد البته نماز به معنای واقعی, بعنوان مثال خودرویی که فاقد سند باشد هیچ ارزشی نداشته و کسی که آنرا می خرد صد درصد در راه نادرست و خلاف از آن استفاده میکند ,انسان بدون نماز نیز مانند ماشین بدون سند می باشد هر کار خلافی از او سر میزند بدون آنکه ترسی از کسی یا چیزی داشته باشد ولی اگر از اول هم خودرو و هم انسان دار ای سند معتبر و شناسنامه درست بودند هیچ وقت به دنبال کار خلاف نمی رفتند و علاوه بر خود به جامعه و همنوعان خود نیز لطمه وارد نمی کردند پس نتیجه میگیریم که تشویق جوانان به نماز ومساجد در میان جوامع خصوصا در جوامع اسلامی از طریق مسئولین و ائمه جماعت امری ضروری بوده و نقش نماز و مسجد را در کاهش جرایمات اجتماعی پر رنگتر خواهد کرد .

 هر که به نماز آنگونه که حقیقت آن است تمسک جوید، و حقیقت نمازکه همانا اقامه نماز در سایه ولایت اهل بیت – علیهم السلام، می‌باشد، هیچگاه از سایه ولایت الهی بیرون نمی‌رود و در سایه شیاطین و ارتکاب فحشا و منکر قرار گیرد لذا می‌توان گفت نماز خط مقدم جبهه جهاد اکبر می‌باشد.اقامه راستین نمازآثار فراوانی مانند ایجاد نظم ، اخلاص ، شکرگزاری ، وقت شناسی ، دوری از گناه و جرم و فحشا و اتحاد و همبستگی  درنمازگزار دارد.روش جمع آوری مطالب،کتابخانه ای بوده که بر این مبنا از اسناد ومدارک دینی چون قرآن و رساله و احکام و توضیح المسایل و نشریه و فرمایشات مقام معظم رهبری بهره برده وبه نقل وتوصیف موارد مذکور پرداخته ام و سعی نموده ام درحد توان ازمنابع دست اول با متنی ساده و روان بهره گیری نمایم امید می رود مورد توجه و عنایت خوانندگان محترم قرار گیرد.

مقدمه:

 

با نگاهی به آموزه های دینی می بینیم که آنچه امروزه از آن به عنوان پیشگیری از جرم یاد می شود در تار و پود پیام های آسمانی و رهنمودهای انبیا و اولیا الهی بوده است. و بالاتر از آن از آنجا که رسالت دین رهایی انسان از تباهی و فساد و گمراهی می باشد لذا پیشوایان دینی برای تحقق آن از هیچ تلاشی دریغ نمی کردند و قبل از مبارزه با معلول با علت و زمینه گناه و جرم مبارزه می کردند و بر این اساس پیشگیری از انحراف و جرم درصدر وظایف رهبران دینی قرار داشته است.

این مقاله نقش نماز و مسجد در کاهش جرایم اجتماعی را از زبان بزرگان دین و اسلام و همچنین قرآن مورد نقد و برسی قرار داده و با استفاده از متون قرآنی و احادیث معتبر سعی شده علل جرایم اجتماعی و راههای پیشگیری از این جرایم را بیان نماید ودر پایان به چند سوال اساسی جواب داده باشد 1-آیا نماز و مسجد می تواند در کاهش جرایمات اجتماعی موثر باشد یا نه؟2- حال این سوال مطرح است که آیا باورهای دینی می تواند از جرم پیشگیری کند؟ 3-سوال بعدی که مطرح است این است که آیا نماز و مسجد در اصلاح بزهکار نقشی ایفا می کند یا نه؟

 

 

نماز عامل بازداری از جرم و جنایت

 

یکی از عوامل کاهش جرایم در میان افراد جامعه اسلامی و در مراکز اصلاح و تربیت و زندانها، انتشار فرهنگ اقامه نماز است.نمازی که با بصیرت و توجه اقامه شده همچون چراغی است که در دل روشن شود و در باطن فرد نوری فروزان شود که انسان را به عالم ملکوت هدایت کرده و مانعی از عصیان و نافرمانی انسان باشد.

اگر افراد جامعه و خصوصاً جوانان، اهل نماز شدند، دیگر مرتکب جرم و گناه نشده و از گذشته خود توبه خواهند نمود.امروزه که مسأله بزهکاری و بویژه بزهکاری نوجوانان در سراسر جهان، ذهن اندیشه وران را به خود معطوف نموده، اگر بتوانیم فرهنگ نماز خواندن را گسترش دهیم می‌توانیم مانع بروز انحرافات گوناگون در بین این قشر آسیب‌پذیر جامعه شده و یا آنها را به میزان قابل توجه کاهش دهیم.به فرمایش قرآن، تارکین نماز همان مجرمینی هستند که وقتی از آنان سؤال می‌شود که چه چیز باعث جهنمی شدن شما شده است؟ می‌گویند ما نماز نمی‌خواندیم.(9)

و همان شخص پشیمان و حسرت‌مند است که به هنگام مرگ می‌گوید؛ خدایا مرا بازگردان تا نمازهایی را که نخوانده‌ام بخوانم(10) و به او پاسخ منفی داده می‌شود.چه نیکو فرموده است رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره)، که:«به نماز و مساجد اهمیت دهید که پرونده‌های دادگستری مال بی‌نمازهاست و نمازخوانهای واقعی در دادگستری پرونده ندارند، نماز خوب، فحشا و منکر را از یک ملت بیرون می‌کند اینهایی که به مراکز فساد کشیده شدند بی‌نمازها هستند.(11)

با این توضیحات می‌توان گفت، نماز ضامن اجرای واقعی برای بسط عدالت و گسترش حق و حقیقت و اجتناب از هر گونه جرم و جنایت توسط فرد و در نتیجه پاکسازی جامعه می‌باشد. جوانی که در جامعه امروزی به انواع وسایل تفریحی و شادی‌های کاذب مجهز است، پایه‌های حکومت غرایز طغیانگر در کانون وجود او مستحکم و پابرجاست و برای تمایلات جنسی و هوسهای نفسانی خود، مرزی نمی‌شناسد، یگانه وسیله برای کنترل کردن او یاد خدا و تذکر آفریدگار جهان است و آئین شریف اسلام که پیوسته خواهان سعادت بشر و جامعه انسانی است هر فرد را موظف ساخته هر روز چندین مرتبه با تشریفات خاص خدا را یاد نموده و اوقاتی را برای این عمل معنوی انتخاب نموده که از هر نظر حساس است و انسان را از اوج لذتهای دنیوی همچون، خواب و کار و ... به یاد خدا و ذکر او متوجه می‌سازد.

پیشگیری از جرم درآیات و روایات

 

یا ایها الناس اعبدوا ربکم ... لعلکم تنقون: ای مردم پروردگارتان را عبادت کنید شاید پروا پیشه کنید .

 

این آیه به صراحت راه پیشگیری از جرم را عبادت پروردگار دانسته که سبب ایجاد ترس و پروا در افراد می شود به این ترتیب که شخصی که پروردگار را ستایش نماید و به بزرگی او ایمان داشته باشد همان ایمان قلبی به بزرگی و قدرت پروردگار سبب ایجاد یک حس پیشگیری از جرم و گناه در فرد می شود.

 

و در آیه ای دیگر فرمودند: واذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون: خدا را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید در اینجا نیز یاد خدا سبب می شود که شخص از افتادن به دام ارتکاب گناهان و جرایم دوری جوید و این امر خود سبب رستگاری فرد در دنیا و آخرت   می شود. در واقع همانا ذکر عظمت و کرامت پروردگار مانع ارتکاب جرم از سوی اشخاصی می شود که حداقل ارتباطی با خالق هستی دارند.

 

از این دو آیه چند مسئله بدست می آید. اول آنکه آیه اول در باب عبادت و تاثیر آن در پیشگیری از جرم است آیه دوم که بیان کننده ذکر خداوند است و همانطور که  می دانیم ذکر پروردگار در ادعیه جایگاه خاص دارد و از این رو این آیه شریفه به تاثیر دعا در پیشگیری از جرم اشاره دارد، دوم آنکه این دو بر یک موضوع بنیادین وحدت نظر دارند که آن نیز در کلام الله اینگونه آشکار گشته است. که قلب ها آرام نمی گردند  مگر با یاد خدا که این آرامش قلبی مانع سوق یافتن فرد به سوی ارتکاب جرم می شود.

نـمـاز موجب یاد خداست:

 

یاد خدا بهترین وسیله براى خویشتن دارى و کنترل غرایز سرکش و جلوگیرى از روح طغیان است . نمازگزار همواره به یاد خدا مى باشد , خدایى که از تمام کارهاى کوچک وبزرگ ما آگاه است , خدایى که از آنچه در زوایاى روان ما وجود دارد و یا ازاندیشه ما مى گذرد , مطلع و با خبر است و کـمـترین اثر یاد خدا این است که به خودکامگى انسان و هوسهاى وى اعتدال مى بخشد , چنان که غـفلت از یاد خدا و بى خبرى از پاداشها و کیفرهاى او , موجب تیرگى عقل و خرد و کم فروغى آن مى شود . انـسـان غـافـل از خـدا در عـاقبت اعمال و کردار خود نمى اندیشد و براى ارضاى تمایلات و غرایز سـرکـش خـود حد و مرزى را نمى شناسد و این نماز است که او را در شبانه روزپنج بار به یاد خدا مى اندازد و تیرگى غفلت را از روح و روانش پاک مى سازد . به راستى , انسان که پایه حکومت غرایز در کانون وجود او مستحکم است , بهترین راه براى کنترل غرایز و خواستهاى مرز نشناس او همان یاد خدا , یاد کیفرهاى خطاکاران و حسابهاى دقیق و اشتباه ناپذیر آن مى باشد . از این نظر قرآن یکى ازاسرار نماز را یاد خدا معرفى مى کند : اقم الصلوه لذکرى نماز را براى یاد مـن بـپـا دار . (۱)

 

نماز عامل دورى از گناه:

 

نمازگزار ناچار است که براى صحت و قبولى نماز خود از بسیارى از گناهان اجتناب ورزد ; مثلا , یکى از شرایط نماز مشروع بودن و مباح بودن تمام وسایلى اسـت کـه در آن بـه کار مى رود , مانند آب وضو و غسل , جامه اى که با آن نمازمى گزارد و مکان نـمـازگـزار , این موضوع سبب مى شود که گرد حرام نرود و در کار وکسب خود از هر نوع حرام اجـتـناب نماید ; زیرا بسیار مشکل است که یک فرد تنها درامور مربوط به نماز به حلال بودن آنها مقید شود و در موارد دیگر بى پروا باشد . گویا آیه زیر به همین نکته اشاره مى کند و مى فرماید: «ان الصلوه تنهى عن الفحشاء و المنکر؛ که نماز ( انسان را ) از زشتیها و گناه باز مى دارد».(۲)بـالاخـص اگـر نـمـازگـزار مـتوجه باشد که شرط قبولى نماز در پیشگاه خداوند این است کـه نـمـازگـزار زکـات و حـقوق مستمندان را بپردازد ; غیبت نکند ; از تکبر و حسد بپرهیزد ; از مـشـروبات الکلى اجتناب نماید و با حضور قلب و توجه و نیت پاک به درگاه خدا رو آورد و به این ترتیب نمازگزار حقیقى ناگزیر است تمام این امور رارعایت کند.

 

روى هـمـیـن جـهات , پیامبر گرامى ما صلى اللّه علیه و آله و سلم مى فرماید : نماز چون نهر آب صافى است که انسان خود را در آن شست وشو مى دهد ;اگر کسى در شبانه روز پنج مرتبه خود را با آب پاک شست وشو دهد , هرگز بدن اوآلوده و کثیف نمى شود . هـمچنین کسى که در شبانه روز پنج مرتبه نماز بخواند و قلب خود را در این چشمه صاف معنوى شست وشو دهد , هرگز آلودگى گناه بر دل و جان او نمى نشیند.(3)

 

مسجد خانه قرآن، مدرسه عشق، مکتب دانش، مرز بینش ومحل گرفتن فیوضات ربانیه از عالم قدس است.

 

مسجد مکان تبلیغ وارشاد وهدایت مردم وعرضه کردن قوانین الهی وآشنا نمودن مردم با آن است. پایگاه اجتماع مردم وزمینه سازایجاد وحدت وهمبستگی هرچه بهتروبیشتردرمیان اقشار مختلف اسلامی ودیدارباهمدیگردرهرصبح وشام است.

 

منبرمسجد،سنگربزرگ نورافشانی مبلغان وگویندگان عالم وعامل می باشد،منبری که جایگاه پیامبران واوصیاء آنهاواولیاء الله می باشد. محراب مسجد،محل جنگ وحرب است.

 

جنگ باسه دشمن،دشمن درونی(هوای نفس)،ودشمن بیرونی.

 

 یکی شیطان و دیگر هرانسانی که کارشیطانی انجام می دهدودرمقام گسترش کفرونفاق وفحشا وفساد و طاغوت وهرآنچه مظهرآنست می باشد.

 

درجامعه امروزمبلغان وآشنایان به معارف الهی وظیفه سنگینی رابرعهده دارند آنان باید جوانان راهرچه بیشتربامعارف الهی آشنا کنند وبا تقویت هرچه بیشتر نهاد بسیج جوانان را با مسجد آشنا نمایند تا آنها را با ارشاد و راهنمایی از دوستی با افراد ناباب و در نهایت ارتکاب جرم بازدارند.

بررسی جنبه های کنترل اجتماعی مسجد:

 

کنترل اجتماعی، شامل فرایندی است که جریان تأثیرگذاری بر رفتار جامعه را بر عهده دارد تا همنوایی با هنجارهای گروه صورت گیرد. کنترل اجتماعی به دو صورت رسمی و غیررسمی است. کنترل رسمی در جریان همنوایی با هنجارهای اجتماعی بر اساس قوانین و مقرراتی که به وسیله دولت یا نیروی اجرایی انجام می گیرد؛ مثل نیروی انتظامی و امنیتی.

 

کنترل غیررسمی شامل کلیه امر و نهی هایی است که به فرد می شود تا بتواند با هنجارهای اجتماعی گروهی سازگار شود؛ مثل: خانواده، مسجد.

 

نقش مسجد در کاهش جرم:

 

در طول تاریخ، بعضی از انسانها قوانین را زیر پا می گذارند و به حقوق دیگران تجاوز می کنند. در این میان پدیده ای به نام جرم مطرح می شود، جرم در مفهوم اجتماعی، همان ناهنجاری است که امنیت اجتماعی را تهدید می کند. مسجد، به عنوان یکی از مهمترین نهادهای دینی در تربیت افراد جامعه مؤثر است و ثمره این تربیت، کاهش جرم و ناهنجاری اجتماعی است.

 

تأثیر مسجد در کاهش جرم افراد اهل مسجد:

 

افرادی که در مسجد حضور می یابند،ودر مراسمات دینی و کلاسهای احکام و نمازهای جمعه وجماعت شرکت می کنند  با اثرپذیری از آموزشهای مسجد به شکلی تربیت می شوند که میزان جرم در آنان کاهش یابد یا به اصطلاح به حداقل برسد.

 

جنبه های اثرگذاری مسجد این چنین است:

 

  تقویت هویت دینی :

 

هویت دینی در درون انسان و با آفرینش او آمیخته است. با توجه به شاخص های هویت دینی، مسجد با فعالیت های مذهبی و آموزشهای بلندش، هویت دینی افراد اهل مسجد را تقویت می کند و این در حالی است که دین و معنویت بزرگترین مانع جرم و جنایت هستند که ضمانت اجرایی بالایی دارند. بی رغبتی به دنیا، فروتنی و ... از شاخص های دینی و هویت هستند و نبودن این شاخص ها و دنیاپرستی و تکبر و خودخواهی به گونه ای از علل جرم است.

 

ایجاد موقعیت اجتماعی :

 

دست زدن به جرم، نشان دهنده عقده روانی در اجتماع است که نشانگر نداشتن پایگاه اجتماعی است یعنی کسی که دست به جرم و جنایت می زند مطمئنا از پایگاه اجتماعی ضعیفی برخوردار بوده. بنابراین افراد اهل مسجد جایگاه مناسبی دارند و همه با احترام به آنان می نگرند و این پایگاه اجتماعی باعث می شود که توقع مردم از آنان بالا رود و آنان الگوی اخلاقی بشوند و به خاطر این جایگاه افراد مسجد نمی توانند از قانونهای اجتماعی سرپیچی کنند چون همه مردم چه اهل مسجد چه غیر مسجد از آنها توقع خاص ومثبتی دارند .

 

  تأثیر مسجد در کاهش جرم افراد غیر مسجدی :

 

اگر فعالیت های مسجد گسترده باشد و به اجرای اعمال دینی داخل مسجد محدود نشود، مسجد بر افراد غیر مسجدی نیز اثر می گذارد و از کارهای خلاف آنان جلوگیری می کند یعنی علاوه بر نماز فعلیت های دیگری چون کلاس احکام و آموزش روخوانی و روان خوانی و قواعد قرآن و مسابقات علمی و ورزشی و فرهنگی و هنری نیز برگزار شود و در کنار آن جهت تشویق جوانان و شرکت کنندگان در پایان مسابقه ای با جوایز نفیس برگزار شود.

 

این فعالیتها چنین است:

 

 الف) گروههای امر به معروف و نهی از منکر :

 

اگر فعالیت های مسجد گسترده باشد، با تشکیل گروههای امر به معروف و نهی از منکر می توان جرم و جنایت را دستکم در محله ای که مسجد در آن قرار دارد کنترل کرد بعنوان مثال از معتمدین و مربیان پرورشی مسجد خواسته شود تا در هفته دو یا سه جلسه کلاس امر به معروف و نهی از منکر گذاشته شود و جوانان عزیز را از عاقبت جرم و جنایت و نتایج نا مطلوب آن آشنا سازند که این کار صد در صد در کاهش جرم و جنایت موثر خواهد بود.

 

 ب) پایگاه بسیج :

 

پایگاه بسیج برای برخورد قانونی و قاطعانه با مجرمان و تأمین امنیت در محله ای که مسجد در آن قرار دارد مؤثرند. گشتهای شبانه و اعضای فعال بسیج، محیط ناامنی برای مجرمین ایجاد می کند و نقش مهمی در کاهش جرم دارند  مسئولین پایگاه ها و بسیج دانش آموزی و حتی خود سپاه با دادن آموزش های نظامی مناسب می توانند از جوانان عزیز در امر پاسداری از حوزه مسجد محله خود پاسداری کنند ودرصد امنیت را در محله خود بیشتر کنند.

 

 ج) فعالیت های فرهنگی :

 

فعالیت های فرهنگی مسجد، مثل کتابخانه و مسابقه های فرهنگی و علمی و ورزشی در افزایش سطح فرهنگی جامعه و در کاهش جرم مؤثر است همچنین استفاده از مهارتهای علمی و فرهنگی و ورزشی جوانان در پایگاه های مسجد و دادن اعتماد به نفس به آنها و تشویق وترغیب می تواند در بیشتر شدن فعالیت آنها در مسجد موثر باشد .این فعالیتها با برپا کردن اوقات فراغت و جهت دهی به بینش افراد، یک نظام اجتماعی امن را فراهم می کند.

نقش نمازخوان بودن والدین در گرایش فرزندان به نماز و مسجد

 

«عامل بودن والدین به نماز، خود، روش مشاهده ای و غیرمستقیم برای آموزش نماز به کودکان و نوجوانان است و منظور از آن این است که: اگر والدین که الگوهای عملی برای کودکان و نوجوانان خود هستند، برای نماز اهمیت ویژه ای قائل شوند و در این اندیشه پایدار و ثابت قدم بمانند، فرزندان ایشان نیز به سوی نماز گرایش پیدا می کنند و به آن رو می آورند. وقتی کودک از همان آغاز کودکی خویش، بارها و بارها مشاهده کند که پدر و مادر مهربان و دل سوز و محبوب او در خانه، سفر، گردش، میهمانی، کار و در هر شرایط و موقعیتی به ندای اذان و اقامه نماز بیش از هر چیز دیگر اهمیت می دهند و بزرگ ترین رسالت خود را به هنگام اذان، تحت هر شرایطی نماز خواندن و سخن گفتن با خدا می دانند، بدون تردید، نگرش و روش برداشت آنها از نماز نیز چنین خواهد بود».

 

بی گمان، پدر و مادری که خود عامل به نماز نیست و در رویارویی با هر یک از اموری که ذکر شد، امور مادی را بر نماز مقدم می شمارد و نماز را به تأخیر می اندازد یا در اقامه نماز و یادگیری آن خود سهل انگاری می کند، نمی تواند الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشد و نباید از آنها انتظار داشت که فرزندانی نمازخوان داشته باشندپس در چنین مواقعی والدین بجای کاهش جرایمات اجتماعی در افزایش جرایم اجتماعی توسط خود و فرزندان که به تبع از پدر و مادر و بزرگان عمل میکنند تاثیر زیادی خواهند داشت دراینجور مواقع هم مسئولین و هم امامان جماعت با گذاشتن کلاسهای احکام و تربیتی و اخلاقی و با آموزشهای درست و قانع کننده باید والدینی که از نماز و دین واخلاق اسلامی دور هستند به سوی نماز ومسجد تشویق کنند ودر این باره نقش معلمین عزیز خصوصا معلمین قرآن و پرورشی در آموزش و تشویق دانش آموزان موثر خواهد بود.

 

قرآن کریم مهمترین دلیل بعثت انبیا را مبارزه با مفاسد اجتماعی و استقرار قسط و عدل می داند.تا در جامعه ای اصلاحات صورت نگیردو عدالت تحقق نپذیرد،عموم مردم توحیدی نخواهند شد.لذا حضرت موسی(ع) به هنگام رفتن به میقات،به برادرش هارون توصیه می کند که در مسیر اصلاح افراد و جامعه گام بردارد.(4)حضرت شعیب نیزهدف خود را اصلاح جامعه میدانست(5)

جایگاه مسجد و نمازدر کاهش جرایم اجتماعی

 

نماز جماعت در مساجد زمینه آشنایی مسلمانان را با همدیگر فراهم می‌آورد و این آشنایی در محلات، محل‌های کسب و کار و طی تعاملات اجتماعی عمیق‌تر می‌شد. آشنایی افراد یک محله یا شهر و برقراری شبکه گسترده تعاملات و روابط بین فردی باعث شکل‌گیری نوعی نظام نظارت همگانی در جوامع اسلامی می‌شد که بدون نیاز به مراجع دولتی و رسمی تأمینی و نظارتی زمینه بروز ناهنجاری‌ها و جرایم اجتماعی را از بین می‌برد و بر مبنای اصل امر به معروف و نهی از منکر به ایجاد نظم اجتماعی، اعتماد عمومی، سلامت فردی و اجتماعی و محو مظاهر مفاسد اجتماعی در جامعه کمک شایانی می‌کرد.

فراهم بودن زمینة حضور گروه‌های سنی مختلف در مساجد برای برپایی نماز جماعت، باعث می‌شد مسجد به عنوان نهادی موثر در فرایند اجتماعی شدن و انتقال ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی و اجتماعی از نسلی به نسل دیگر عمل کند ارتباط وسیع و نزدیک گروه‌های مختلف سنی زمینه آشنایی و درک ویژگی‌های هر دوره سنی را برای افراد مختلف فراهم می‌آورد و موجب می‌شد رفتارها و تعاملات اجتماعی مردم متناسب با شرایط و مقتضیات سنی شکل گیرد , ضمن آنکه رواج اخلاق حسنه در تعاملات مردم در مساجد وبرپایی نماز چماعت و به تبع آن در محلات و خیابان‌ها و غلبه اصل خیرخواهی بر روایط اجتماعی، زمینه اجتماعی شدن ثانویه برخی از افراد و گروه‌هایی را که رفتار و کردارشان انطباق کامل با ارزشها و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی مطلوب را نداشت، فراهم می‌آورد و باعث میشد که افراد با یکدیکر و در کنار یکدیگر روابط اجتماعی وتعامل اجتماعی داشته باشند و در مشکلات و سختی ها یار و غمخوار هم باشند.

 

حضور در مساجد برای برپایی نماز جماعت و در کنار آن برقراری روابط صمیمانه بین اقشار مختلف باعث آگاهی اعضای یک محله، جامعه یا شهر از مسایل و مشکلات همدیگر می‌شد و همین امر به حل سریع و کارآمد مسایل و مشکلات کمک فراوانی می‌کرد توصیه دین اسلام به کمک و یاری مسلمانان به یکدیگر این فرایند را تسهیل می‌کرد و باعث می‌شد هیچیک از اعضای جامعه اسلامی خود را تنها و درمانده احساس نکند.

 

تعاملات گسترده مسلمانان در مساجد برای برپایی نماز جماعت باعث ایجاد اعتماد و همبستگی اجتماعی بین آنان می‌شد. اصولاً اعتماد عمومی، زمینه زندگی سالم، آرامش روح و روان و بهزیستی در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود. شکل‌گیری و تقویت اعتماد عمومی در مساجد اثرات خود را در سایر اماکن و حوزه‌های اجتماعی مثل بازار، مکاتب و مکاسب، محاکم و … و در سایر مناسبات اجتماعی مثل ازدواج، روابط همسایگی، شراکت و … بر جای می‌گذاشت.

 

راهکارهای اجرایی ارتباط جمعی در پرتو نماز

 

عوامل ذیل و راز و رمزهای نماز به عنوان راهکارهای اجرایی در تحقق ارتباط جمعی مرتبط با نماز قلمداد شده است,نماز خصوصا نماز جماعت که قاعدتا در مسجد برگزار میشود باعث اتحاد و همدلی مسلمان شده وآنها را در موقع سختی ها و مشکلات با یکدیکر متحد کرده و یار و غمخوار هم میشوند واین امر خود در کاهش جرایم اجتماعی نقش به سزایی دارد به عنوان مثال شخصی به خاطر یک مشکل کوچک نا امید شده و مجبور می شود دست به کاری بزند که عاقبت نا فرجامی برای خود و خانواده وحتی جامعه خود دارد ولی وقتی با دیگر برادر دینی خود مشورت میکند و این مشورت نیز (مشورت سالم با برادر دینی )در مسجد و اماکن مذهبی برقرار میشود ودر نهایت باعث حل و فصل مشکل شخصی میشود که می خواست به خاطر ندانم کاری و نشست برخاست با اشخاصی که از نماز و دین غافلند به منجلاب بیافتد, پس در می یابیم که نماز و مسجد می تواند در کاهش جرایمات اجتمای موثر باشد.در ذیل به چند مثال از قرآن و پیامبران و عالمان دینی در مورد نمازجماعت  اشاره میشود.

1) نقل است پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ بعد از اتمام نماز، رو به مأمومین می‌نشست تا بعد از ارتباط با خدا، ارتباط عاطفی با مخلوق هم پیدا شود و اگر مأمومی دیده نمی‌شد، سراغ او را می‌گرفتند، در صورتی که بیمار یا گرفتار بود، مشکل او را مرتفع می‌ساختند.

2) سفارش شده است دست خالی به مسجد نروید، زیرا نیازمندانی که به مسجد مراجعه می‌کنند نومید از خانه خدا بیرون نروند، پرداخت زکوه مال به فقرا، به همراه اقامه نماز، جمع بین حُسن‌هاست. عملکرد حضرت علی ـ علیه السّلام ـ که در حال رکوع، انگشترش را به سائل داد، تأییدی بر ایجاد عاطفی بین مصلّی و مستمند می‌باشد.(6)

 

3)در (7)آمده است: مستحب است، که انسان صبر کند نماز را به جماعت بخواند نماز جماعت، از نماز اوّل وقت فُرادی که آن را طول بدهند، بهتر می‌باشد. این سه معیار، حکایت‌گر از عنایت ویژه به ارتباط جمعی و ارتباط انسانها می‌باشد، که جماعت بر تکروی رجحان دارد.

مسجد از دیدگاه مقام معظم رهبری

اجتماع در مساجد را همچنان باید نگاه داشت. جوانها مسجد را کلاس درس و صحنه رزم بدانند. به مساجد رو کنند مساجد خانه خداست و خانه بندگان خداست. مساجد کلاس دین و درس سیاست و درس رزمندگی با دشمنان دین است.

مساجد را گرم بدارید محافل مذهبی را مانند دوران اختناق رژیم همچنان گرم نگاه دارید سعی کنید مسائل تبلیغاتی مذهبی و اسلامی سمعی و بصری را به مساجد بکشانید. مسجد خانه خداست پس خانه همه خلق خداست. مسجد کانون برکت خیز است، مساجد به ما امکان می دهد که با برادران مسلمان خود و با خواهران مسلمان خود رابطه خویشاوندی را حفظ کنیم مساجد را پاس بداریم و آنها را گرم نگاه داریم.(8)

 

 نقش نماز در کاهش جرایم اجتماعی از نظر مقام معظمرهبری:

 

نماز یک زنگ بیداری و یک هشدار در ساعات مختلف شبانه روز است، به انسان برنامه می‌دهد و از او تعهد می‌خواهد، به روز و شبش معنا می‌دهد و از گذشت لحظه‌ها حساب می‌کشد. جمع‌بندی راهکارهای اجرایی در تسهیل روابط جمعی و تقویت انضباط اجتماعی، می‌تواند فرهنگ بی‌تفاوتی را، که یکی از ابزارهای موفقیت دشمن در زمینه‌ی تهاجم فرهنگی اوست، حذف نماید و به عبارت دیگر، حذف فرهنگ بی تفاوتی از طریق راهکارهای اجرایی، مصوّبه فقاهت اسلامی موجب استمرار و بیمه‌ی انقلاب اسلامی و حاکمیت صالحان و خنثی شدن ترفند دشمنان اسلام و نظام جمهوری اسلامی خواهد شد. حُسن ختام این نوشتار را با حُسن مطلع همایش و عنوان اجلاس به پایان می‌بریم که زندگی بدون نماز، یعنی حیات بدون تحرّک، سرباز بدون اسلحه، آبشار بدون آب، کوه بدون قلّه، هوای بدون اکسیژن، آتش بدون حرارت و باد بدون برودت. در زندگی بدون نماز، انسان بصورت میّت متحرک، ماشین کوکی و همانند عشق دروغین درمی‌آید. آخرین نظریه فلاسفه شرق و غرب این گونه عنوان شده است که: زندگی مادّی، زمانی از پوچی و سرگردانی نجات می‌یابد که به دامان «نماز» پناه ببرد.

 

پیشنهادات:

 

1-برگزاری کلاسهای احکام و فرهنگی و علمی و حتی ورزشی در مساجد و دادن جوایز نفیس به جوانان در جذب و مشارکت فعالانه جوانان به مسجد و نماز موثر بوده و این روش در کاهش جرایم اجتماعی می تواند موثر باشد.

2-ارتباط نزدیک ائمه جماعت با نمازگزاران البته به صورت صمیمی و دوستانه نه خشک و رسمی, جوانان را به مشارکت در امور مساجد و خواندن نماز تشویق می نماید.

3-بکارگیری جوانان در امور مساجد و پایگاه ها و حتی در بسیج و حتی بیمه کردن و دادن حقوق هر چند اندک باعث جذب جوانان به مسجد شده و از جرایم اجتماعی می کاهد.

4-کشف استعدادهای درخشان در مسجد و در بیرون از مسجد و دادن فرصت برای خودی نشان دادن مهارت های خودشان جوانان را راغب به مسجد و نماز می نماید بعنوان مثال جوانی استعداد موذنی و مکبری و قاری بودن را دارد ولی متاسفانه نه میدان داده شده و نه تشویق شده در چنین شرایطی دادن فرصت و تشویق به این چنین افرادی میزان مشارکت در امور مساجد را بیشتر و بهتر خواهد کرد.

5-دادن امتیازات ویژه و خاص به نمازگزاران خصوصا جوانان در امر استخدام موجب جذب جوانان به مسجد شده و این کار در کاهش جرایم اجتماعی نقش موثری خواهد داشت.

6-دادن وام های ازدواج و معرفی جوانان اهل مسجد و پایگاه های مساجد به بانک ها برای در یافت وام بیکاری و اشتغال باعث می شود که جوانان به جای رفتن به دنبال کارهای کاذب شغل مناسبی برای خود ایجاد میکند و در نهایت این روش نیز در کاهش جرایم اجتماعی موثر خواهد بود.

 

منابع :

 

1-سوره طه آیه14

2-سوره عنکبوت آیه 45

3-پیام های آسمانی دوم راهنمایی

4-سوره اعراف آیه 142

5-سوره هود آیه88

6-محسن قرائتی ص83

7-مساله 10402رساله توضیح المسائل حضرت امام خمینی (ره)

8-از بیانات مقام معظم رهبری در مورد نماز

9-سوره مدثر آیه 42-43

10-محمد باقر مجلسی ج 77 ص58

11-نشریه اصلاح و تربیت شهریور 80

 

تهیه و تنظیم:رضا آقازاده کلیبر